Negatief zelfbeeld
Je nooit tevreden voelen over jezelf...
Tobben met een negatief zelfbeeld kan veel ellende veroorzaken. Een negatief zelfbeeld maakt kwetsbaar. Het kan leiden tot somberheid of depressie, eenzaamheid, piekeren, angsten, eetproblemen, somatische klachten, middelenmisbruik of agressie. Positieve zelfwaardering daarentegen vergroot de kans op je goed voelen in het algemeen, een goede gezondheid en goed functioneren in de maatschappij..
Een negatief zelfbeeld is geen DSM-classificatie. Toch kent iedere hulpverlener cliënten met deze problematiek. Het zijn mensen die zichzelf voortdurend bekritiseren en afkraken. Ze vergelijken zichzelf met anderen die altijd beter uit de bus komen. Ook al functioneren ze goed in gezin en werk, ze blijven vooral letten op dat ene gebied waarin ze niet zo goed uit de verf komen. Successen voorzien ze van negatieve kanttekeningen of ze schrijven ze toe aan externe factoren, mislukkingen nemen ze wel voor hun rekening. Ze hebben een pessimistische kijk op eigen kunnen en schrikken terug voor nieuwe stappen. Ze krimpen in elkaar bij de minste kritiek en voelen zich bijna even ongemakkelijk bij complimenten. In de behandeling bagatelliseren ze de bereikte resultaten. Terwijl jij als therapeut vindt dat ze goed hun best doen en gestaag vooruitgaan, wijzen zij je op wat ze niet goed doen en nog niet kunnen.
Negatieve ervaringen in je jeugd....
Jouw zelfbeeld werd al vroeg gevormd. Ervaringen in het gezin dragen hun steentje bij. Geen interesse of waardering van de ouders, veel kritiek krijgen, als buitenbeentje behandeld worden of het zwarte schaap zijn, kunnen het zelfbeeld in ongunstige zin beïnvloeden, evenals allerlei vormen van misbruik. Net als ervaringen met afwijzing op de basis- of middelbare school, zoals gepest of genegeerd worden.
Heeft zich eenmaal een negatief zelfbeeld gevormd dan ziet zo iemand vooral het negatieve en niet het positieve (selectieve waarneming). Hetzelfde gaat op voor wat hij zich herinnert (selectief geheugen), en wat niet past bij het beeld wordt passend gemaakt (cognitieve vervorming). Bovendien leidt hij leefregels af uit het zelfbeeld; hij gaat zich ernaar gedragen. Dit kan in de vorm van passieve vermijding: hij houdt het aan de veilige kant, vermijdt moeilijke situaties, onderneemt geen nieuwe dingen, houdt zich gedeisd in gezelschap. Of in de vorm van actieve vermijding: hij slooft zich uit en probeert het iedereen naar de zin te maken, werkt zich uit de naad en verheft perfectionisme tot levensstijl (maar ondertussen is er nog steeds dat gevaar 'door de mand vallen'). Het negatieve zelfbeeld wordt in beide gevallen bevestigd. Zo iemand zit gevangen in de overbekende neerwaartse spiraal. Voelt men zichzelf waardeloos en ziet men zichzelf in het dagelijks leven voortdurend 'mislukken', dan leidt dat tot een sombere stemming of energieverlies. Het zichzelf afkraken kan gemakkelijk leiden tot wat men noemt 'aangeleerde hulpeloosheid'. Pessimisme over de eigen vaardigheden doet de moed in de schoenen zinken en maakt het moeilijker om actief te worden en nieuwe dingen te ondernemen. Wie nog maar weinig onderneemt, heeft weinig om op terug te kijken. Er zijn minder gelegenheden om trots en tevreden te zijn en zichzelf een compliment te geven, en dus is er minder zelfwaardering. Een langetermijneffect van het passief en inactief zijn is dat iemand de kans niet krijgt zijn vaardigheden uit te breiden of zich te ontplooien. Een gevolg kan ook zijn dat het kringetje waarin hij zich beweegt steeds kleiner wordt. Een perfectionist loopt de kans uitgeput te raken. Hij stelt zulke hoge eisen aan zichzelf dat hij er zelden aan kan voldoen, en dus wordt zijn negatieve zelfbeeld bevestigd. In plaats van inactief te worden doet hij er juist nog een schepje bovenop, maar tot waardering leidt het ook bij hem niet.
Doorbreken van de neerwaartse spiraal
Als je bij mij in behandeling komt, gaan we samen ervoor zorgen dat jij positiever gaat kijken kijken. Het helpt niet alleen om je negatieve kijk op jezelf te ondergraven. De nadruk komt te liggen op het installeren en verstevigen van een alternatief en concurrerend positief schema of positief zelfbeeld. Een zelfbeeld waar zelfs jij in kunt geloven. We gaan samen op zoek naar bewijsmateriaal waaruit blijkt dat je een waardevol mens bent. Voor iemand die altijd negatief over zichzelf denkt, is dit niet makkelijk. Maar met de psychologische hulp kunnen heel wat onterecht negatieve zelfbeeld worden gerepareerd in realistische positieve zelfbeelden. Dan kun je vol zelfvertrouwen en innerlijk kracht de wereld weer tegemoet trede